การขุดบ่อกักเก็บน้ำไว้ใช้เอง เป็นสิ่งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงได้คิดไว้ตั้งแต่ปี 2536 เป็นเกษตรทฤษฎีใหม่ ซึ่งพระองค์ได้ตรัสว่า ในการทำเกษตรกรรมต้องมีบ่อกักเก็บน้ำ 30 เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ เป็นแปลงนา 30 เปอร์เซ็นต์ ปลูกไม้ผลไม้ยืนต้น 30 เปอร์เซ็นต์ และอีก 10 เปอร์เซ็นต์ เป็นที่อยู่อาศัย ยุ้งฉาง ปลูกผัก และเลี้ยงสัตว์ไว้บริโภคในครัวเรือน ซึ่งวันนี้มีวิธีขุดสระให้สู้แล้ง เพื่อให้มีน้ำใช้ตลอดหน้าแล้ง จะมีวิธีอย่างไรนั่นไปชมกันเลย
รศ.ดร.บัญชา ขวัญยืน รักษาการอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บอกว่า อย่าขุดเหมือนที่ผ่านมา เพราะใช้ประโยชน์ได้ไม่เต็มที่ เก็บน้ำไม่ได้ บางแห่งปล่อยทิ้งให้รกร้างไปเกือบ 50% เพราะขุดแบบไม่คำนึงถึงหลักความเป็นจริงของธรรมชาติ…ไปขุดบ่อน้ำบนที่ดอน แถมยังทำคันบ่อที่สูงจนน้ำไหลเข้าไปไม่ได้ กลายเป็นหลุมร้างไร้ประโยชน์ จะขุดสระน้ำให้ได้ใช้ประโยชน์เต็มที่ ดร.บัญชาแนะว่า พื้นที่สระน้ำต้องมีอย่างน้อย 1 ไร่ ถึงจะเพียงพอใช้ในหน้าแล้ง และยังใช้เลี้ยงปลาได้อีกด้วย
การเตรียม
ส่วนพื้นที่จะขุด ให้เลือกบริเวณที่ลุ่มต่ำ สังเกตได้บริเวณนั้นจะมีกรวดถูกน้ำพัดไหลมารวมกัน ขุดไปเถอะข้างล่างจะมีดินดานช่วยเก็บน้ำได้ดี…อย่าไปขุดบนเนินดิน นอกจากจะไม่มีน้ำไหลมาเข้าบ่อแล้ว ขุดลงไปข้างล่างยังเป็นดินร่วน เก็บน้ำไม่อยู่ น้ำซึมลงใต้ดินหมด
ชั้นตอนการขุดบ่อ
“ความลึกของสระที่เหมาะ 4-5 ม. และวัดความลึกจากพื้นดินเดิม ไม่ใช่ขุดแบบราชการ จะขุดกันแค่ 3 ม. แถมวัดแบบขี้โกง วัดจากคันดินที่กองอยู่ข้างบน ไปๆมาๆลึกแค่ 2 ม.เอง เก็บน้ำไม่พอใช้หน้าแล้งแน่ เพราะน้ำมีการระเหยออกไปวันละ 3 มม. คิดดูแล้วกันหน้าแล้ง 7 เดือน (พ.ย.-พ.ค.) 200 กว่าวัน น้ำจะหายไปแค่ไหน ไม่เหมือนกับขุดลึก 4-5 ม. ถึงจะระเหยไป น้ำยังเหลืออีกเยอะ”
อย่าวางดินบนขอบบ่อ
ขุดดินขึ้นมาแล้ว ถ้ามีคนมาขอซื้อดินไปถมที่ก็ให้ไป แต่ถ้าไม่รู้จะเอาไปไหนต้องวางกองรอบ ขอบสระ ควรให้กองดินอยู่ห่างจากขอบสระ 1-2 ม. เพื่อกันดินไหลลงบ่อ
ที่สำคัญ อย่ากองดินปิดขอบสระจนหมด ต้องเปิดทางให้น้ำหลากไหลเข้าสระได้ด้วย ถ้าปิดหมด รอให้ฝนตกลงสระอย่างเดียว น้ำจะไม่มีวันเต็มสระ…ไม่นานจะกลายเป็นบ่อร้าง
ลักษณะสระที่ดี
“สระที่จะขุดควรเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส เพราะจะเสียพื้นที่ขอบบ่อน้อยที่สุด และการขุดสระเพื่อป้องกันตลิ่งทรุดพัง ควรมีลาดเอียงในอัตรา 1 : 1 แต่ถ้าสระลึก 4 ม.ขึ้นไป จะต้องขุดแบบให้มีตะพัก เพื่อป้องกันตลิ่งชันทรุดในช่วงน้ำน้อยด้วย”
ที่สำคัญ ดร.บัญชา ย้ำว่า เมื่อขุดสระน้ำมาแล้ว ควรที่จะนำน้ำไปใช้เพื่อปลูกพืชชนิดอื่นๆ ไม่ใช่ขุดเพื่อเอาน้ำไปทำนา เพราะมันไม่คุ้มค่ากับการลงทุน.
เป็นอย่างไรบ้างครับ วิธีการขุดบ่อน้ำ อย่าลืมนะครับว่าควรจะขุดบ่อน้ำเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสเพราะจะประหยัดพื้นที่ และที่สำคัญอีกอย่างต้องมี “ตะกัก” เพื่อป้องกันการชุดตัวของตริ่งด้วยนะครับ
ขอขอบคุณ : thairath.co.th Kaijeaw